Бројни институции се ангажирани во истражување на различни пензиски системи. Не е случајно кажано – подобра е добра копија од лош оригинал.
Преземањето туѓо решение може да биде многу добар потег. Системите на Германија и Австрија често се споредуваат во истражувањето. На прв поглед, овие две земји се многу слично организирани и се разликуваат првенствено по нивната област и население. Меѓутоа, пензиските системи и правата што се остваруваат се сосема различни. Ќе ги анализираме сличностите и разликите во остварувањето на правото на пензија во Австрија и Германија.
Пензиските системи низ Европа се соочуваат со слични проблеми. Сè повеќе различни, модерни начини на работа, продолжување на животниот век, како и се понеповолниот однос на осигурениците кон корисниците на правата, изнудија бројни промени. Повеќе или помалку сите европски земји, и членки на ЕУ и земји кои не се членки на ЕУ, мораа до одреден степен да ја коригираат организацијата на своите пензиски системи за да одговорат на предизвиците на модерното време. Очигледно и наједноставно решение беше зголемувањето на старосната граница за пензионирање. Иако ова решение сигурно донекаде го растеретува пензискиот систем, се покажа дека тоа не е доволно. Доколку корекциите се засноваат само на оваа промена, неминовно е намалување на висината на пензиите. Значи – старосната граница не може да се подигне доволно за осигурениците да ги „издржуваат“ пензионерите.
Австрија нуди повеќе права
Како што споменавме, анализата на австрискиот и германскиот пензиски систем е заедничка кај сите институции кои се занимаваат со вакви анализи. Дури и ОЕЦД (Организација за економска соработка и развој) ги спореди системите на овие две земји како важни показатели за состојбата на европското пензиско осигурување.
Во секој случај, кој и да ги анализира овие две земји, доаѓа до слични резултати – австрискиот пензионер има повеќе права од германскиот.
И тоа е навистина точно. Независно од тоа дали воопшто се набљудува (на пример, според моделот на просечен пензионер), или ако се анализираат реалните износи на пензии во слични ситуации, пензионерот во Австрија е секогаш во подобра позиција. Разлики има и во законските прописи. Во исто време, не се разликуваат само потенцијалните права што осигурениците можат да ги стекнат. Анализата на законските прописи укажува на разлики во самиот концепт на системот.
Придонеси и права
Во Австрија сите вработени се вклучени во задолжителното пензиско осигурување со повеќе или помалку сличен однос на придонеси и права. Во Германија и вработените се вклучени во задолжително осигурување, но ова осигурување е специфично за одредени групи. Некои од овие групи, како што се јавните службеници, хонорарците, осигурениците со договор или земјоделците се многу различно дефинирани со регулативите. Тие имаат многу различен однос помеѓу плаќањето на придонесите и правата што можат да ги остварат.
Минималниот услов за стаж за пензија во Австрија е 15 години и е значително построг од условите во Германија. За старосна пензија во Германија се потребни само 5 години. Резултатот од оваа разлика е дека износот на просечните пензии во Австрија е значително поголем отколку во Германија. Од една страна, тоа значи дека осигурениците кои во Германија добиваат право на таканаречени „мини пензии“ по само неколку години осигурување, го намалуваат статистичкиот просек. Но, од друга страна, осигурениците кои имаат 12-13 години стаж во Австрија не би го оствариле ниту правото на пензија. Не се вклучени во статистиката за просечниот износ на пензија затоа што не го ни остваруваат правото. Доколку статистички се споредат осигурените лица со ист стаж, оние кои не можат да го остварат правото на пензија во Австрија значително би го намалиле својот просечен приход во таа земја.
Придонесите и нивното влијание врз економијата
Кога се споредува плаќањето на придонесите, има и големи разлики. Генерално, во Австрија, оптоварувањето на заработката на придонесите е значително поголемо. Исто така, придонесите за работодавачите и вработените не се еднакви – работодавачите плаќаат повеќе. Во Германија износите за придонеси се помали, а плаќањето е униформно за работодавачите и за вработените.
Кога беа спроведени реформите на пензискиот систем во Австрија, во тој период беа зголемени и придонесите. Некои економисти укажаа на потенцијални проблеми во тоа време. Многумина беа на мислење дека зголеменото оптоварување на платите ќе ги зголеми трошоците за водење бизнис, што негативно ќе влијае на развојот на економијата. Но, времето покажа дека и покрај спроведените реформи немаше пад на производството, ниту на БДП, ниту на буџетот од кој се исплаќаат пензиите.
Уште повеќе што во истиот период австриската економија забележа поголем раст од германската. Во исто време, во Германија реформите не влијаеа на зголемувањето на придонесите до тој степен.
Утврдување на висината на пензијата
Интересно е и тоа што во Австрија има поголемо намалување на пензијата за предвремено пензионирање, а истовремено помал е и додатокот за пензија за оние кои ќе одлучат да го одложат пензионирањето. Германските осигуреници кои заминуваат во пензија по пропишаната старосна граница ќе добијат повисоко зголемување на пензијата од нивните колеги во Австрија.
Се разликуваат дури и износите на придонесите за здравствено осигурување кои се плаќаат за корисниците на пензија. Во Австрија, овие придонеси се пониски отколку во Германија. Од друга страна, австриските пензии се оданочуваат целосно и даночната стапка во таа земја е повисока.
Што велат овие разлики?
Затоа, споредбата на пензиските системи на овие две земји буквално на секое ниво укажува на големи разлики во концептот. Разликите понекогаш се толку големи што читателот може да помисли дека тоа се земји чии економии имаат многу малку или речиси никакви сличности. Се разбира, сведоци сме дека економските системи на Австрија и Германија се многу послични отколку што сугерираат нивните пензиски системи.
Од таа гледна точка, статистичките податоци според кои просечната австриска пензија е за неколку стотици евра повисока (во бруто износ) всушност имаат многу ограничено значење. Податоците за висината на пензијата, особено од државата каде што оваа сума е прикажана во бруто износ, треба да се земат со резерва. Оптоварувањето на тој бруто износ со даноци и други давачки може да биде значително различно. Како што можеме да видиме, овие разлики понекогаш се големи дури и во две земји кои се слични во многу аспекти.
Во суштина, австрискиот систем сè уште се придржува до традиционалниот концепт. Тоа имплицира дека пензиите што ги обезбедува државата се главен извор на приход за најстарите граѓани. Германија постепено, но не целосно го прифати концептот според кој вториот и третиот столб на осигурувањето преземаат дел од приходите. Некои други земји, како што е Холандија, отидоа многу подалеку. Тие практично најголемиот дел од пензиското осигурување им го препуштија на приватните осигурителни компании.
