Во малите тесни улички на Старата скопска чаршија, во едно старо дуќанче со дрвена врата, седи 72-годишниот Методија, последниот мајстор за изработка на опинци во градот.
Неговите раце, иако нагризени од времето, со прецизност и со љубов ја обликуваат кожата, создавајќи обувки какви што некогаш носеле нашите предци.
„Ова не е само работа, ова е живот. Опинците се дел од нашиот идентитет, но денес ретко кој ги бара. Младите не сакаат да го учат занаетот, а старите мајстори си заминаа еден по еден“, раскажува Методија додека со стапче внимателно формира свиток на предниот дел од опинците.
Оваа приказна не е само негова. Македонија е земја со богата занаетчиска традиција, но многу од тие вештини денес се пред изумирање.
Со современата технологија и со индустриското производство, старите рачни изработки сè повеќе се заменуваат со евтини масовно произведени производи.
Занаети што полека исчезнуваат
Меѓу занаетите што се на раб на исчезнување е и грначарството, занает што некогаш го одржувал секое македонско село.
Во Велес, последниот грнчар, дедо Стојан, уште се обидува да ја продолжи традицијата. Во својот двор има стара печка за керамика, а рацете му се покриени со црвена глина.
„Некогаш селаните не можеле без грнци и ќупови за ракија, но сега сите купуваат пластика. Ми велат: ‘Што ќе ми е керамика кога има евтини садови во маркет?’ Ама тие не знаат што губат“, вели Стојан, со тага гледајќи ги грнињата што чекаат купувачи кои никогаш нема да дојдат.
Слична судбина има и ќуркчиството – занаетот за изработка на традиционални волнени наметки. Во Битола, ќуркчијата Трајко е последниот што уште шие наметки рачно, со техника стара повеќе од два века.
„Ниту една фабрика не може да направи ќурк што ќе трае 50 години. Но, кој денес носи ќурк? Дедо ми имаше редици муштерии, јас едвај продавам по некој на туристи“, раскажува Трајко додека ги прегледува своите последни изработки.
Може ли традицијата да се спаси?
Иако изгледа дека овие занаети се на изумирање, постојат обиди за нивно зачувување. Некои млади луѓе покажуваат интерес да ги научат старите техники, но без финансиска поддршка и државни иницијативи, оваа битка е тешка.
Некои од занаетчиите се надеваат дека преку социјалните мрежи и онлајн продажба може да се оживее интересот за рачните изработки.
„Ако државата помогне со субвенции или соработки со училиштата, можеби би имало надеж. Ама ако ништо не се направи, за неколку години ќе се зборува за нас само во книги“, вели Методија додека ја затвора вратата на својот дуќан, не знаејќи дали утре ќе има причина повторно да ја отвори.
