Во срцето на Македонија, меѓу тесните калдрми и мирисот на историјата, постојат занаети кои некогаш биле движечка сила на општеството, а денес бавно исчезнуваат.
Во време на глобализација и масовно производство, традиционалните мајсторски професии сè помалку наоѓаат место во модерното секојдневие.
Ковачи – од оружје до уметност
Дедо Милан од Кратово е еден од последните ковачи во регионот. Во својата 60-годишна работилница, тој сè уште изработува алати, порти и декоративни елементи.
„Никој повеќе не бара рачно изработени алати. Денес сè доаѓа од Кина и од Турција, а младите не сакаат да учат занает“, вели Милан.
За него, ковачкиот чекан е повеќе од алат – тоа е наследство кое изумира со секоја изгасната ковачница.
Опинчари – симболот на македонската автентичност
Пред неколку децении, опинците биле секојдневие за македонскиот селанец.
Денес, само неколкумина ги изработуваат. Еден од нив е Васко од Прилеп, кој изработува опинци на традиционален начин, користејќи кожа од добиток.
„Ги правам за културни манифестации или како сувенири. Никој веќе не носи опинци за секојдневие“, раскажува Васко, додека внимателно го обликува кожниот дел.
Неговите раце го чуваат занаетот, но тој се прашува: „Кој ќе го продолжи ова после мене?“
Плетење јажиња – мајстори без наследници
Јованка од Охрид цели 40 години плете јажиња од коноп.
„Порано без јажиња не можеше да се замисли ниту една куќа, но сега ги има на секој агол по продавниците“, вели таа.
Нејзините јажиња денес се купуваат само од носталгичари и љубители на старите занаети.
„Можеби нема пари во ова, но има душа“, додава Јованка, изразувајќи загриженост дека со неа ќе исчезне и целата традиција.
Шапкарство – ремек-дела од текстил
Шапкарството, некогаш престижна професија, денес е речиси заборавено.
Трајко од Битола изработува шапки веќе 50 години.
„Кога бев млад, секој маж носеше шапка, а денес младите дури не знаат што е тоа“, вели тој.
Шапките на Трајко се уникатни, секоја со своја приказна, но неговите купувачи се ретки.
„Никој не сака да научи, а шапкарството не е само занает, туку уметност“.
Битката за опстанок
Занаетите не исчезнуваат само поради модернизацијата, туку и поради недостаток на интерес кај младите.
Според етнолозите, занаетите претставуваат културно богатство кое треба да се зачува.
„Ако не ги поддржиме овие мајстори, ризикуваме да изгубиме дел од нашето културно наследство“, предупредуваат познавачите.
И додека времето ги заменува старите занаети со нови технологии, останува надежта дека нивната вредност ќе биде препознаена.
Традиционалните мајстори, како Милан, Васко, Јованка и Трајко, се сведоци на еден свет кој полека исчезнува, но кој сè уште има многу да ни каже за нашата историја и идентитет.
