Според податоците од Народната банка, вкупниот долг на граѓаните по основ на пречекорување на тековните сметки и кредитни картички на крајот на ноември 2023 година изнесувал 113 милиони евра, што е зголемување од 8,6% во однос на истиот период претходната година.
Оваа сума претставува 2,7% од вкупните кредити на граѓаните, кои изнесувале 4,2 милијарди евра.
Еден од главните фактори за овој раст на долговите е високата каматна стапка која ја наплаќаат банките за дозволениот минус на плата или пензија, која се движи од 10,6 до 14,3%.
Оваа камата е речиси трипати повисока од каматата на стандардните кредити, која изнесува околу 5%.
За споредба, во земјите од Европската Унија, просечната камата на пречекорување на тековните сметки е околу 7%.
Овие високи камати ги тераат граѓаните да плаќаат повеќе за своите долгови, што го намалува нивниот расположлив приход и ја загрозува нивната финансиска стабилност.
Исто така, граѓаните кои не успеваат да ги отплатат своите долгови навреме, се соочуваат со негативни последици за нивниот кредитен рејтинг, кој од јануари 2024 година се утврдува според вкупната можност за отплаќање на долговите. Ова значи дека тие ќе имаат помалку шанси да добијат нов кредит или погодни услови за задолжување во иднина.
Економистите ги советуваат граѓаните да бидат претпазливи при користењето на минусите на картичките и да се обидат да ги покријат што е можно побрзо, за да избегнат дополнителни трошоци. Тие исто така апелираат банките да ги намалат каматите на овој вид задолжување, кои се сметаат за лихварски и несоодветни за економската ситуација во земјата.
Еден од граѓаните кои се соочил со проблемот на долговите по основ на минусите на картичките е Тони Бакалов, кој работи како продавач во една трговска компанија.
Тој вели дека има дозволен минус од 15.000 денари на својата плата, која изнесува 25.000 денари. Секој месец, тој го користи целиот минус за да ги покрие своите трошоци за живот, но не успева да го врати во рокот од 30 дена, па затоа мора да плаќа камата од 14%.
Бакалов вели дека оваа камата е превисока и дека го тера да се задолжува сѐ повеќе и повеќе.
„Секој месец, јас морам да плаќам околу 2.000 денари само за каматата на минусот, што е голем дел од мојата плата. Ова значи дека јас имам помалку пари за други потреби, како храна, облека, забава итн. Се обидувам да го намалам минусот, но секогаш има непредвидени трошоци, како сметки, лекови, поправки итн. Навистина се чувствувам како да сум во магичен круг, од кој не можам да излезам”, вели Бакалов.
Тој додава дека би сакал да добие нов кредит за да го затвори минусот, но дека банката му го одбила барањето, бидејќи имал лош кредитен рејтинг.
Нашиот соговорник смета дека банките треба да бидат пофлексибилни и да им помогнат на граѓаните кои се наоѓаат во оваа ситуација.
„Јас не сум единствениот кој има сличен проблем. Многу од моите пријатели и колеги исто така се задолжени поради минусите на картичките. Мислам дека банките треба да ги намалат каматите на овој вид на задолжување, бидејќи тие се нечовечки и неодржливи. Исто така, банките треба да им овозможат на граѓаните да добијат нов кредит со пониска камата, за да можат да ги затворат своите долгови и да започнат од почеток”, вели Бакалов.
