Споредбата на цените меѓу Хрватска и побогатите земји беше многу олеснета со воведувањето на еврото, а жителите на Хрватска беа непријатно изненадени кога сфатија дека некои производи, дури и цели категории на производи, се поскапи во Хрватска отколку на пример во Словенија или Германија.
Оваа тема беше особено популарна во првата половина на 2023 година, а оттогаш се појавува спорадично. Последниот пример е цената на столицата во германската ИКЕА која е за повеќе од половина поевтина од истата столица во продавницата на истиот продавач во Хрватска.
Истата столица во Германија е многу поевтина отколку во Хрватска
Темата ја започна Фејсбук страницата Halo, inspektore каде се вели: „Ги споредуваме цените на производ на ИКЕА во различни земји во ЕУ и надвор од неа. И изненадувачки, Хрватска, по цена од 218 евра, повторно е најскапа. Прашањето на потрошувачите е: Дали како граѓани на Република Хрватска, навистина стануваме ‘овци за стрижење’? Според ова, изгледа сме“.
Коментарите на револтираните Хрвати најмногу се сведуваа на жалење како платите во Хрватска се пониски, а цените се повисоки од Германија и побогатите земји, дека Хрватите се глупави луѓе, дека надворешно-трговските синџири ги ограбуваат хрватските граѓани и дека не е фер што сѐ треба да биде многу поскапо во земја со пониски плати.
Прашање за ова е испратено и до ИКЕА Хрватска, на што секторот за односи со јавност одговори: „При влегување на пазар, основа за утврдување на цените е состојбата на тој пазар, која вклучува даноци и други давачки, цени на енергијата, логистички карактеристики, приходите на граѓаните, присуството на конкуренција, како и откупните цени кои не се еднакви за сите пазари.
Сите овие се елементи кои во крајна линија влијаат на крајната цена на производот и се најчестите причини зошто дури и во многу блиски земји има несовпаѓање во цените на производите“.
Според повеќето работи кои ги споменува ИКЕА, цената во Хрватска би требало да биде пониска отколку во Германија
Сите фактори кои ги спомна ПР-от на ИКЕА се оправдани, влијаат на цената, но ни збирно не можат да го оправдаат фактот дека една иста ставка во Хрватска е повеќе од двојно поскапа од Германија, земја со многу повисоки плати.
Напротив, дел од факторите што ги наведоа говорат во прилог на тоа дека цената во Хрватска треба да биде пониска. Но, мнозинството работи на тоа цената во Хрватска да биде повисока.
Даноците се повисоки во Хрватска
„Даноци и други давачки“ е комплицирана тема бидејќи даночниот систем е сложен и тешко е да се одреди точно колку даноците се пренесуваат на цената. Сепак, отприлика можете да видите во која земја даноците на продажба/производство се повисоки.
ДДВ е главната форма на оданочување во сите земји на ЕУ и од него државата собира најмногу даноци. Тоа е данок што фирмите го префрлаат на крајниот купувач, односно граѓаните и директно ја зголемуваат цената на производот. Стандардната стапка (има и намалени) на ДДВ во Германија е 19 отсто, што е дури и под просекот на ЕУ. Од друга страна, стапката на ДДВ во Хрватска е 25 отсто, втора највисока во ЕУ (Унгарија има 27 отсто).
ДДВ-то ЕУ го класифицира како еден од „даноците на производство“. Во Хрватска, државата годишно наплаќа вакви даноци во износ од 17,8 отсто од БДП, а во Германија 10,1 отсто. Дефинитивно може да се каже дека даноците ги зголемуваат цените на производите во Хрватска повеќе отколку во Германија, но тоа не е доволно блиску да ја објасни разликата.
Цената на струјата за компаниите е повисока во Хрватска отколку во Германија
Во зависност од изворот на енергија, цените сѐ уште се пониски во Хрватска. Но, постои исклучок – електрична енергија. Цената за домаќинствата е пониска во Хрватска, но тоа не влијае на цената на производите во продавниците.
Тоа не е познато на пошироката јавност, но цената на струјата за деловните корисници е повисока во Хрватска отколку во Германија. Ова се однесува за сите категории деловни субјекти по количина на потрошена електрична енергија, од мали до големи.
Во првата половина на 2023 година, деловните корисници во Хрватска со потрошувачка меѓу 2.000 MWh и 19.999 MWh платиле 0,2652 евра за киловат час, а во Германија 0,2564 евра за киловат час, вклучувајќи ги даноците и другите поволности.
Разликата е мала, но сепак укажува на тоа дека повисоката цена на електричната енергија во Хрватска се прелева на производите. Цената на горивото е повисока во Германија, но влијанието на тоа врз разликата во цената ја анулира следната причина што ја наведе ИКЕА.
Логистиката во Германија е многу поедноставна и пократка
Логистиката, односно транспортните трошоци, по правило, не играат одлучувачка улога во формирањето на крајната цена, но сè зависи од видот на производот. За работи како столици, кои заземаат многу простор за време на транспортот, влијанието на транспортните трошоци е поголемо.
ИКЕА има 55 продавници во Германија, па логично е дека пристаништата во Германија се меѓу првите кои добиваат производи од прекуокеанските земји. Дури и да е некоја од развиените земји на ЕУ или да е пратка од самата Шведска, Германија има логистичка предност. Оваа „заштеда“ ја анулира пониската цена на горивото во Хрватска, бидејќи во крајна линија е ирелевантно ако транспортната рута е подолга за Хрватска отколку за Германија.
Платите во Хрватска се многу пониски, така што истата столица би требало да биде речиси трипати поевтина
Приходите на граѓаните сугерираат дека истата столица треба да биде поевтина во Хрватска отколку во Германија. Според последните податоци (ноември 2023 година) просечната плата во Хрватска била 1.208 евра нето, во Германија околу 3.200 евра нето.
Кога се гледаат приходите по тип на домаќинство, бидејќи пресметката на нето платата зависи од бројот на деца и зависни членови, разликата останува приближно иста. Ако се погледнат податоците за годишниот нето приход на домаќинство со две деца во кое за просечна плата работат и двајцата сопружници, во Хрватска таков пар заработува 23.326 евра годишно, а во Германија 75.011 евра (податоците се однесуваат на 2022 година).
Ова јасно сугерира дека влијанието врз цената е спротивно на разликата во цената што се појавува кај столчето на ИКЕА, односно дека цената треба да биде три пати повисока во Германија отколку во Хрватска, ако само тој фактор е изолиран.
Конкуренцијата ги намалува цените во Германија, во Хрватска е многу послаба
Конкуренцијата е далеку поголема во германските градови слични по големина како Загреб, а да не зборуваме на ниво на целата земја. Поголемата конкуренција создава притисок кон пониски цени, така што изолирано влијае на тоа што цените во Германија се пониски.
Оправдувањето на куповната цена е невообичаено бидејќи може да се претпостави дека ИКЕА ја купува истата столица од ист производител, без разлика дали станува збор за Германија или Хрватска. Можна разлика може да произлезе од транспортните трошоци ако испораката на производите од производителот е договорена директно до одредена продавница или ако секоја продавница на ИКЕА ги купува своите производи од фабриката на производителот.
Тоа не звучи како организиран логистички синџир за мултинационална компанија која има продажни простории во многу земји, но ако одделот за односи со јавноста на ИКЕА Хрватска тврди дека е така, тогаш можеби има причина.
Разликата во цената на исти производи во различни продавници не е невообичаена, дури и кога станува збор за ист сопственик
На крајната цена влијаат цела низа фактори, од внатрешни фактори на кои компанијата има влијание (организација на логистика и менаџерска способност) до оние на кои компанијата не може да влијае (пр. ДДВ). На крајот, ценовната политика ќе зависи најмногу од едноставното прашање: „Дали се продава?“
Поради ова, различни производи може да имаат различни цени меѓу државите, како и во рамките на иста држава, дури и ако не постојат други фактори кои сугерираат дека разликата треба да постои или треба да биде помала.
Сосема е сигурно дека, иако столчето е поскапо во Хрватска отколку во Германија, целата палета на производи има многу повисока цена во Германија отколку во Хрватска во истата продавница.
Ова не е ништо необично бидејќи различни продавници на иста компанија мора да имаат одредена автономија при одредувањето на цените. Можеби еден модел е особено популарен кај клиентите во Хрватска, а помалку популарен во Германија.
Лицето што ја одредува цената во ИКЕА Германија ќе се обиде да ја намали цената за да привлече клиенти доколку производот не се продава добро. Оној што ја одредува цената во Хрватска на истиот производ може да ја зголеми цената за да го максимизира профитот по производ.
Нема ништо измамнички во тоа што две продавници во различни држави имаат различни цени, дури и кога некои фактори (на пр. платите) сугерираат дека разликата треба да биде во спротивна насока отколку што е. Се разбира, клиентите имаат целосно право да споредуваат и коментираат за разликите во цените, па дури и да притискаат разликата да се намали (само не со законска принуда).
Но, не се работи за ничија злоба, вистински грабеж, вина за воведувањето на еврото или некоја друга причина што нема врска со ценовната политика. Впрочем, ИКЕА не е единствената во Хрватска која продава столици, па револтираните имаат целосно право да купуваат од конкурентите.
