Со почетокот на новата година, државата го затегна ременот за користењето на кешот во прометот. Од 1 јануари 2024 година, плаќањето во готово е ограничено на 2.000 евра, а за суми поголеми од тоа треба да се користат платежни картички или уплатници во банка.
Оваа мерка е дел од Законот за спречување перење пари и финансирање тероризам, кој секоја година го намалува лимитот за плаќање во кеш, со цел да се сведе на минимум сивата економија и малверзациите.
Владата тврди дека со оваа мерка ќе се зголеми транспарентноста и одговорноста на субјектите во прометот, како и наплатата на даноци.
Но, дали оваа мерка навистина ќе ја искорени сивата економија, која според проценките на економистите изнесува околу 30% од БДП, или ќе го отежни животот на граѓаните и претприемачите?
Многумина се сомневаат дека забраната за плаќање во кеш ќе има значаен ефект на смалувањето на сивата економија, бидејќи таа се базира на многу други фактори, како што се корупцијата, неефикасноста на правосудството, слабата конкурентност, ниската производителност и високата неформална вработеност.
Покрај тоа, граѓаните се плашат дека со ограничувањето на кешот ќе се загрози нивната приватност и безбедност, а исто така ќе се соочат со дополнителни трошоци за користење на платежни картички или банкарски услуги.
Економисти и бизнисмени со коишто разговаравме на оваа тема сметаат дека оваа мерка е само една од многуте кои треба да се преземат за да се справи со сивата економија, но не и доволна.
Тие предлагаат да се засили инспекцискиот надзор, да се подобри законодавството и неговата примена, да се намали бирократијата и да се олесни претприемништвото.
Исто така, тие апелираат до државата да ги следи парите кои влегуваат во земјава од сметки во странство, кои често се користат за прикривање на дел од прометот и избегнување на даноци.
Според нив, само со комплексен и целосен пристап може да се постигне одржлива и правична економија, која ќе ги заштити интересите на сите учесници во прометот.
Според последните измени на Законот за спречување перење пари и финансирање тероризам, следната 2025 година лимитот за плаќање во кеш ќе изнесува 1.000 евра.
Лимитот се менуваше во последните години од почетната сума од 15.000 евра на 2.000 евра, па на 1.000 евра за потоа да стигне до 500 евра. Но, по реакција на бизнис секторот лимитот за плаќање во кеш се искачи на 3.000 евра и сега повторно се намалува.
Во земјава секоја година се бележи пораст на безготовинското плаќање. Последните податоци на Народната банка покажуваат дека последниот квартал од претходната година бројот на трансакции на граѓаните на продажни места или онлајн се зголемил за 12,8%.
Притоа, значителен годишен раст од 15,1% е забележан кај употребата на картичките за плаќање производи и услуги во земјата, којшто пред сѐ се должи на посилниот раст на плаќањата на физичките места на продажба од 15,9%.
Употребата на апликациите на мобилните телефони има годишен раст од 19,5%, додека употребата на компјутерите за извршување на плаќањата е зголемена за 11,8%.
