СПЦ и нејзините верници денеска го празнуваат Видовдан, денот на старословенското божество Вид, заштитник на видот и исцелител на очните болести. Неколку обичаи го придружуваат овој важен датум во календарот.
Обичаи на Видовдан
Според еден обичај, кога ќе станеме на Видовдан, треба да го погледнеме Сонцето и да кажеме: „О Видов, о Видовдан, дај ми вид додека сум жив!“. Она што ќе го видиме денес може да ги одреди нашите идни успеси, кои можат да бидат поврзани токму со тие работи.
Треба да започнете и некои ракотворби, како што се плетење и везење. Жените треба да си ги намократ очите со водата во која го држеле видовитиот претходната вечер и да речат: „Vidi, Vido kako pletem“, „Vidi, Vido kako vezem“, „Vidovčice, po bogu sestrice, što očima ja videla, to rukama i stvorila“. После тоа, треба да започнете со плетење или везење.
Од античко време е познат обичај пред Видовдан, според кој девојките можат да сонуваат за својот иден сопруг. Затоа во одредени краишта се берат црвени цвеќиња на видот и сини цветови на видот и се ставаат под перницата пред спиење, а потоа се вели: „O moj Vide, viđeni, o moj dragi suđeni, ako misliš jesenas (da me prosiš), dođi večeras, u prvi sanak na sastanak.“ Обичајот, исто така, вели дека девојките кои го прават тоа ќе го запознаат својот иден сопруг неколку дена по Видовдан, ако веќе не се запознале.
На Видовдан треба да се јаде зрело овошје, а не би било соодветно да се игра или пее во знак на почит кон мртвите. Исто така, се веруваше дека реките стануваат црвени на полноќ во знак на сеќавање на многуте српски херои кои загинаа во борбата за својата татковина. Во спомен на нив треба да се запали свеќа во црквата.
На Видовдан не треба да се работи на терен, „da kukuruz zametne klipove, ni u vinogradu, da se grožđe ne sasuši i otpadne“.
Зошто Видовдан е толку важен за Србите?
Повеќето Срби овој датум го поврзуваат со денот кога се случила една од најголемите битки за српскиот народ во 1389 година на Косово меѓу турската и српската војска. Турската војска била предводена од султанот Мурат, додека водач на српските војници бил цар Лазар Хребељановиќ.
СПЦ го празнува овој ден како празник на Светиот великомаченик кнез Лазар и светите српски маченици, а Србија како државен празник од 1889 година и 500-годишнината од битката.
Но, не само битката во Косово го одбележа 28 јуни. Некои од најзначајните историски настани кои беа значајни за Србија, случајно или намерно, се случија токму на тој датум.
Една од нив е Тајната конвенција од 1881 година, документ потпишан меѓу Кнежевството Србија и Австро-унгарската монархија. Одредбите на овој договор предвидуваат дека Србија нема да може да склучува никакви договори со други земји без претходно одобрение од Австро-Унгарија.
Членот на Млада Босна, Гаврило Принцип, на 28 јуни 1914 година го уби австроунгарскиот престолонаследник Франц Фердинанд и неговата сопруга Софија во Сараево. Тоа беше искрата што го започна најголемото уништување што светот го виде дотогаш - Првата светска војна. Со Версајскиот договор меѓу Антантата и Германија во неделата, 28 јуни 1919 година, беше потпишан мировен договор за официјално завршување на војната.
Првиот устав на обединетата јужнословенска држава - Кралството СХС е донесен во 1921 година, на 28 јуни. Со Видовданскиот Устав новосоздадената држава беше прогласена за уставна, парламентарна и наследна монархија на чело со династијата Караѓорѓевиќ, а Србија доби уште еден „историски Видовдан“.
Овој судбоносен датум го следеше и комунистичкиот режим по Втората светска војна. На состанокот во Букурешт, Комунистичката партија на Југославија беше исклучена од Информативното биро на комунистичките партии - Информбиро.
Во Газиместан, Косово, на 28 јуни 1989 година беше одбележана 600-годишнината од битката за Косово. По тој повод говорот го одржа тогашниот претседател на Србија, Слободан Милошевиќ, кој беше екстрадиран до Меѓународниот суд за воени злосторства во Хаг во 2001 година на Видовдан.
