Значителна побарувачка за сезонски и повремени работници во секторот ХОРЕКА било регистрирано во истражувањето спроведено изминатава година во Охрид и Струга. Утврдено е дека 85 проценти од компаниите вработуваат сезонски работници, 52 проценти вработуваат повремени и 39 проценти ангажираат вработени со скратено работно време.
Резултатите од истражувањето ги објави Институот за економски истражувања и политики „Фајненс тинк“ кои потсетуваат дека неформалниот сектор игра значајна улога во Македонија, и од аспект на нејзиниот придонес во БДП и бројот на поединци што ги вработува.
- Во 2022 година, неформалната економија имаше значителни 23,2 отсто од БДП. Истовремено, неформалните вработувања сочинуваат 12,2 отсто од вкупниот број работна сила, како што е наведено од Анкетата за работна сила – пишува во анализата.
Истражувањето е спроведено од Меѓународната организација на трудот (МОТ) која направи проценка на мотивациите на работниците во секторот хотели, ресторани и угостителство (ХОРЕКА) за формално вработување. Целните групи вклучуваа студенти, редовни и работници со скратено работно време, жени со мали деца и бизниси.
- Побарувачката за сезонски и повремени работници во секторот HORECA е висока. Резултатите покажуваат дека 85 отсто од компаниите вработуваат сезонски работници, 52 проценти ангажираат работници кои се повремени и 39 проценти вработуваат вработени со скратено работно време. Примарни цели се универзитетски студенти и средношколци, работници кои сакаат дополнително вработување (на пример, работници од истиот сектор, јавни службеници и наставници и инструктори од стручните угостителски училишта кои се достапни во текот на летото), и случајни работници главно ангажирани од хотели за специјални настани – се појаснува во нивната анализа.
Додека повеќето работодавци (61 процент) веруваат дека работата на црно е намалена, перцепциите се разликуваат врз основа на локацијата и видот на бизнисот, се потенцира во анализата. Причини за непријавени работата меѓу работниците со скратено работно време, сезонските или случајните работници вклучува високи придонеси и претпочитање на работниците за готовинско плаќање.
Од перспектива на работниците, наодите укажуваат дека младите претпочитаат сезонски и дневни договори. Овие договори обезбедуваат флексибилност за студентите кои имаат за цел да ја балансираат работата со нивните студии. Мотивацијата за трајни и договори на определено време се поврзува со можноста за кариера, како што е потенцијалот за обезбедување стабилна работа и развивање подобри вештини.
Од перспектива на работниците, резултатите покажуваат дека сезонски и дневни договорите ги претпочитаат и избираат младите работници. Овој тип на договори нудат флексибилност, особено за студенти, кои можат да ја балансираат работата студира и кои бараат финансиска независност.
- Финансиската мотивација е важна за различни типови работници кои имаат различни типови на договор, но сепак се перцепира преку различни леќи. Оние кои држат трајните договори ја ценат стабилноста на работните места (трајните договори), додека сезонските, фиксните работници со скратено работно време и дневните работници ја ценат можноста да генерира дополнителен приход – се појаснува во анализата.
Истражувачите даваат препораки за надминување на неформалното вработување. Посочуваат оти, во однос на формалното вработување на младите од 16 до 18 години, релевантните институции треба да го разгледаат закон за работни односи и законот за средно образование да ги идентификува решенијата кои се во согласност со Конвенцијата на МОТ 138 и да се осигура дека работата не се меша со образовен процес.
Во однос на формалното вработување на студенти треба да се разгледа одредбата од Законот за субвенциониран студентски оброк. Поради овој закон, редовниот работен однос е пречка за остварување на правото на субвенционирано студентски оброк. Терминот „редовен работен однос“ треба да биде дефинирани појасно за да се утврдат кои облици на вработување се опфатени или исклучени, прецизираат истражувачите.
- За лицата со статус „невработени“ потребно е да се обезбеди дека нивното ангажирање во работни активности на привремен и повремен природата нема да резултира со бришење од регистарот на невработени, што би можело да го прекине нивниот пристап до надоместоци за невработеност и друго права и услуги од Агенцијата за вработување. Формализирање на непријавената работа за дневните работници и намалување на готовинските плаќања преку користење на ваучери. Ваучерите треба да бидат издадени од овластена институција (идеално Управата за јавни приходи) и означена со сериски број од компанијата. Ваучерот треба да биде бруто износ (најмалку од дневницата, персоналниот данок и осигурувањето од повреда на работа) и префрлени од компанијата на банкарската сметка на работникот – се посочува во анализата.
