Велат дека дури и царот оди таму пеш. Но, царевите долго време вршеле нужда на престолот. На Светскиот ден на тоалетот, се сеќаваме на историјата на еден од најголемите пронајдоци во историјата – кој сè уште не е достапен за милијарди луѓе денес.
Она што влегува мора да излезе. Физиолошки процес во кој сите луѓе во светот се еднакви, пишува Дојче Веле во текстот за Светскиот ден на тоалетите, кој се одбележува на 19 ноември.
Но, не сите тоалети се еднакви. Додека за огромното мнозинство луѓе во Европа се подразбира да имаат тоалет, според Обединетите нации, околу 3,5 милијарди луѓе во светот живеат без санитарни јазли. Многумина вршат нужда на отворено.
Така се шират болестите или се контаминира водата за пиење. Стотици илјади луѓе годишно умираат од последиците. ОН зборуваат за глобалната хигиенска криза за која редовно предупредуваат на 19 ноември кога се одбележува Светскиот ден на тоалетот.
Луѓето се свесни со милениуми дека фекалите треба да се отстрануваат. Најстарите познати тоалети се дело на Сумерите во Месопотамија околу три илјади години пред Христа.
Тоа беа длабоки јами и систем од керамички цевки кои задржуваа тврд измет и дозволуваа течности да минуваат низ него. Немало испирање.
Помеѓу 3000 и 500 година од нашата ера, Вавилонците и Асирците изградиле тоалети со два мали ѕида и тесен простор за изметот. Каналот се миел со водата од капењето.
Но, тоа беа индивидуални случаи. Само кај старите Грци и Римјани тоалетот стана популарен. Сиромашните морале да се задоволат со бурињата во кои се празнела содржината на ноќните садови. Побогатите Римјани имале приватни тоалети.
Повеќето граѓани користеа јавни тоалети кои беа постојано плакнети и можеа да „опслужат“ од 50 до 60 луѓе. Не беше реткост да разговарате, да се дружите, па дури и да договорите други работи додека ја извршувате таа работа.
Исчезнување на тоалетите
Но, приказната за падот на Римската империја е исто така приказна за назаден чекор во цивилизацијата на многу начини. Меѓу другото, исчезна и возвишената култура на тоалетот. Обичните луѓе во средниот век повторно вршеле нужда во нокшир и ја празнеле содржината на улица.
Жителите на утврдените градови обично имле тоалетни ниши во ѕидовите, но исто така се истурле фекалии – обично во ров околу замоците. Последиците беа чума, колера и тифус.
Тоалетите останале реткост во текот на средниот век. На почетокот на 16 век, познатиот сликар Албрехт Дирер бил казнет во Нирнберг затоа што поставил тоалет во неговата кујна. Но, бидејќи немал канализација, фекалии и урина завршиле во површинскиот одвод на улицата и мирисале лошо.
Познато е дека во дворот на Луј XIV во Версај имало две илјади соби – и само еден тоалет. Познато е дека ценетиот крал примал посетители додека се олеснувал на тоалетното седиште, т.е. седиште со дупка.
Изметот потоа бил фрлан на куп. А, кога ги правел познатите дворски седенки, достоинственици клечеле во дворскиот парк, завршувајќи ја работата.
Генијален сифон
На крајот на 18 век, мажите и жените со долги наметки им нуделе на минувачите да клечат под нивните наметки за пари и да го прават она што треба да го направат.
Тоалетите со вода беа измислени од британскиот поет Сер Џон Харингтон уште во 1596 година. Но, тоа сигурно им изгледало како непотребна научна фантастика на неговите сонародници во тоа време. Неговите дизајни паднаа во заборав.
Британскиот пронаоѓач Александар Камингс повторно ја „истркалал“ топката околу двесте години подоцна. Тој поднел барање за патент со двојно свиткана одводна цевка, таканаречениот сифон, кој служи за одржување на чиста вода во неа и спречување на мириси да навлезат во просторијата.
Тоалетот за плакнење започна победнички поход во европските градови на крајот на 19 век. Само пред околу сто години беше утврдено дека реките и потоците треба да бидат поштедени од човечки измет.
А денес?
Сепак, екстремните разлики опстојуваат до ден-денес кога станува збор за санитарните услови. Тоа може да се види од начинот на кој се зборува за тоалетите во различни делови на светот.
Додека индискиот премиер Моди влезе во една од предизборните кампањи со ветување дека ќе ја поврзе земјата со тоалети, во развиените земји како што се САД или Германија, продолжуваат дискусиите дали трансродовите лица треба да имаат посебни тоалети и дали да се воведат писоари за жени, така да можат да уринираат стоејќи.
Додека жените на глобалниот југ честопати се плашат од силувачи кога одат во јавен тоалет, жените во Јапонија можат да изберат која мелодија ќе им свири на нивниот високотехнолошки тоалет.
