Количината на реална индивидуална потрошувачка по жител, изразена во стандарди на куповна моќ (PPS), е клучен показател за материјалната благосостојба на домаќинствата. Овој показател открива значајни разлики низ Европа и укажува на разлики во животниот стандард.
Дефинирањето на благосостојбата не е едноставно, а нејзиното споредување помеѓу земјите е уште потешко. Материјалната благосостојба е мерлива, но сепак комплексна. Реалната индивидуална потрошувачка (AIC) по жител, базирана на паритетот на куповна моќ (PPP), е широко користен показател за благосостојбата на домаќинствата.
Според податоците на Евростат, AIC вклучува „сите добра и услуги што ги користат домаќинствата, без разлика дали домаќинствата ги плаќаат директно или ги финансираат владата или непрофитните организации“.
Значи, кои европски земји бележат највисоко ниво на материјална благосостојба? Euronews Business прво ги анализира членките на ЕУ, а потоа ги разгледува достапните податоци од земјите кандидати за членство и Европската асоцијација за слободна трговија (EFTA).
Луксембург на врвот, Унгарија и Бугарија на дното
Во 2023 година, реалната индивидуална потрошувачка по жител, изразена во стандарди на куповна моќ (PPS), се движеше од 70% од просекот на ЕУ во Бугарија и Унгарија до 136% во Луксембург, при што просекот на ЕУ е поставен на 100 за сите 27 земји членки.
Тоа значи дека материјалната благосостојба на домаќинствата во Луксембург била 36% над просекот на ЕУ, додека во Унгарија и Бугарија била 30% под просекот.
Девет земји забележале AIC по жител над просекот на ЕУ. Покрај Луксембург, тоа се Германија (119%), Холандија (119%), Австрија (114%), Белгија (113%), Данска (108%), Франција (106%), Шведска (106%) и Финска (105%).
Меѓу четирите најголеми членки на ЕУ, Германија се истакна како најдобра, делејќи го второто место со Холандија. Во Франција, материјалната благосостојба на домаќинствата била 6% над просекот на ЕУ, додека Италија била на ниво на просекот. Шпанија забележала најнизок резултат меѓу „големите“, со 9% под просекот на ЕУ.
На понискиот дел од ЕУ, по Бугарија и Унгарија, се наоѓаат Летонија, Естонија, Хрватска и Словачка, каде што материјалната благосостојба на домаќинствата била 20% под просекот на ЕУ.
Земјите кандидати под просекот на ЕУ
Сите три членки на EFTA забележале повисоко ниво на материјална благосостојба од просекот на ЕУ. Норвешка го надминала просекот за 24%, додека Швајцарија била 16% над просекот.
Меѓутоа, кај земјите кандидати за членство во ЕУ, AIC по жител бил под просекот на ЕУ. Турција е исклучок, бидејќи материјалната благосостојба на домаќинствата во таа земја била 16% под просекот на ЕУ, додека во второпласираната Црна Гора била 36% под просекот.
Турција изненадува: Поголемо ниво на благосостојба од некои членки на ЕУ
Материјалната благосостојба на домаќинствата во Турција, на ниво од 84% од просекот на ЕУ, била повисока отколку во девет членки на ЕУ, вклучувајќи ги Полска (83%), Чешка (81%) и Грција (80%).
Од друга страна, најниско ниво било забележано во Северна Македонија, Босна и Херцеговина и Албанија, каде што AIC бил под 50% од просекот на ЕУ.
Регионални разлики во Европа
Скандинавските и западноевропските земји имаат значително повисок AIC по жител, што укажува на поголема материјална благосостојба. Спротивно на тоа, централно- и источноевропските земји, заедно со земјите кандидати, генерално бележат понизок AIC по жител. Овие разлики ја отсликуваат значајната регионална разлика во животниот стандард.
Промени во последните три години
Во последните пет години, AIC по жител во однос на просекот на ЕУ останал релативно стабилен во некои земји, додека во други биле забележани значајни промени.
Најголем пад е забележан во Данска, каде што AIC се намалил од 120% во 2020 на 108% во 2023. Чешка паднала од 90% на 81%, додека Финска забележала пад од 111% на 105%. Германија (124% на 119%) и Франција (110% на 106%) исто така забележале благ пад.
Што ни покажува овој показател?
Реалната индивидуална потрошувачка ја мери крајната потрошувачка на домаќинствата за задоволување на секојдневните потреби, вклучувајќи храна, облека, домување, енергија, транспорт, трајни добра како автомобили, здравствена заштита, рекреација и различни услуги.
На пример, во 2023 година, вкупната потрошувачка на домаќинствата во ЕУ изнесувала 52,1% од БДП.
Како што објаснува Евростат, „материјалната благосостојба на домаќинствата може да се изрази преку нивната способност за пристап до добра и услуги“.
Сепак, овој показател ги исклучува трошоците што ги покриваат владите и непрофитните организации. Кога овие трошоци се вклучат, се добива показателот за реална индивидуална потрошувачка (AIC). За да се овозможи поправедно споредување помеѓу земјите, AIC по жител е изразен во PPS, што ги зема предвид разликите во ценовните нивоа.
