Многу млади Европејци на возраст од 15 до 29 години студираат или работат надвор од земјата во која се родени, но ова не е време за безгрижни забави за младите во Европа, пишува Европската мрежа за вести (ENR), во која спаѓа и хрватската Хина.
Што ги поттикнува младите да се спакуваат и да ја напуштат родната земја? Според податоците на Евростат од 2023 година, 14,2 отсто од младите на возраст од 15 до 29 години се родени надвор од земјата во која моментално живеат, а 11,9 отсто живееле во земја чиј државјанини не се.
Причините се насекаде слични – економските тешкотии и согледаниот недостаток на можности се меѓу клучните причини поради кои младите се преселуваат во друга земја. Ова се однесува на граѓаните на ЕУ и на граѓаните кои не се членки на ЕУ. Но, за второто, потегот носи ризици.
Португалскиот социолог Руи Пена Пирес вели дека миграцијата на младите и одливот на мозоци во неговата земја се предизвикани од ниските плати и станбената криза.
Во неодамнешното интервју за новинската агенција Лусу, научниот директор на Опсерваторијата за емиграција рече дека „разликите во платите и професионалните можности“ се главната причина која стои зад португалската емиграција, особено кај младите. Околу 30 отсто од луѓето на возраст меѓу 15 и 39 години емигрираат, покажуваат португалските податоци.
„Имаме многу ниски плати во споредба со најразвиените земји во Европската унија. Би било сосема ненормално ако, со слободата на движење и таквата разлика во платите, немаше емиграција“, вели португалскиот социолог Пирес.
Слични проблеми во Италија и Словенија
Слично на тоа, во Словенија, младите како главни извори на незадоволство го посочуваат недостатокот на станови, неизвесните економски околности, ниските плати и недостатокот на можности за кариера – иако често го фалат квалитетот на животот во нивната земја. Вкупните бројки се ниски, но сепак значајни за земја со само 2,1 милиони жители: во 2023 година, околу 1.500 Словенци на возраст од 15 до 29 години ја напуштиле земјата.
Во соседна Италија младите размислуваат и за својата иднина во странство. Повеќе од 300.000 Италијанци кои се населиле во странство во последните десет години го сториле тоа на возраст од 25 до 34 години, според националниот статистички институт Истат.
За да го оправдаат својот избор, тие ги наведуваат ниските плати, неусогласеноста меѓу понудите за работа и нивните квалификации и слабоста на јавните служби. Кај овие млади, уделот на дипломирани студенти продолжува да расте. „Не е нормално нашата земја да не се запраша зошто и да не го санира ова крварење“, се пожали Ренато Брунета, претседател на Националниот совет за економија и труд (CNEL), кога презентираше извештај на оваа тема.
Иселувањето од Хрватска е забавено во последните години
Врз основа на примерок од десет земји, главно европски, извештајот проценува дека на секој млад странец кој доаѓа да се насели во Италија, заминуваат речиси девет млади Италијанци. Стапката на невработеност кај младите беше 19,2 проценти во ноември 2024 година, што е повисока од просекот на ЕУ кај оние под 25 години (15,3 проценти).
Во Бугарија, меѓу осум и 10 отсто од младите заминуваат да студираат во странство, најмногу во земјите на ЕУ, како што се Холандија, Белгија, Италија и Шпанија. Сепак, земјата може да се пофали и со приближно 10 отсто удел на странски студенти, кои се привлечени од релативно ниските школарини и трошоците за живот.
Побрзиот економски раст, барем во однос на просекот на ЕУ, може да помогне да се запре трендот. Иако Хрватска доживеа голем одлив на население по пристапувањето во Европската унија во 2013 година, емиграцијата е забавена во последните години.
Сепак, меѓу 373.935 лица кои емигрирале од Хрватска од 2014 до 2023 година, најголемата група била на возраст од 20 до 39 години, покажуваат податоците на Централниот завод за статистика.
Економист: Ирска и Полска некогаш биле емигрантски земји
Меѓу економистите постои консензус дека емиграцијата е тесно поврзана со нивото на развиеност на една земја. Затоа што е сосема природно, особено младите, да се обидат да ги остварат своите соништа и амбиции со одење во поразвиени земји.
Според хрватскиот економист Велимир Шоња, тоа најдобро го илустрираат два примера – Ирска и Полска, кои некогаш беа емигрантски земји, но по успешниот економски раст станаа земји во кои повеќе луѓе доаѓаат отколку што заминуваат.
Македонија се соочува со одлив на мозоци
Северна Македонија, кандидат за членство во ЕУ, ја губи битката против одливот на мозоци. Податоците на Евростат покажуваат дека најмалку 200.000 луѓе, речиси 10 отсто од вкупното население на Северна Македонија, емигрирале во други европски земји во последните две децении.
Според Меѓународниот монетарен фонд (ММФ), земји-дестинации за македонските граѓани беа првенствено западните членки на ЕУ, Германија, Италија и Австрија и Швајцарија која не е членка на ЕУ. Но, членките на ЕУ поблиску до Македонија, како Словенија, Хрватска и Бугарија, исто така забележаа зголемување на имиграцијата од Македонија во последниве години.
Иселувањето предизвикува се поголем недостиг на висококвалификувани луѓе. Северна Македонија има едно од највисоките нивоа на одлив на мозоци во светот, според Светскиот економски форум (СЕФ). Младите се разочарани од нивото на корупција во државата, како и од немањето можности и перспективи, пишува Хина.
Во Босна и Херцеговина 2.777 лица официјално го одјавиле своето живеалиште во 2023 година за да се преселат во странство, а според официјалните податоци најчести дестинации биле Германија, Австрија, Словенија и Хрватска. Иако овие бројки не го одразуваат вкупниот број на иселеници, тие го потврдуваат трендот што ги загрижува политичарите и експертите.
Дополнително, истражувањето на Фондот за население на Обединетите нации (УНФПА) покажа дека речиси четвртина од младите луѓе во БиХ сериозно размислуваат за трајно да ја напуштат земјата, додека 23 отсто размислуваат за привремено емигрирање. Главните причини се немањето можности за вработување, ниските плати, неизвесната иднина, корупцијата и политичката нестабилност.
ЕУ ја поттикнува мобилноста меѓу младите
Експертите предупредуваат дека се потребни итни мерки за да се создадат подобри услови за престој на младите бидејќи овој тренд се одразува на демографскиот и економскиот потенцијал на земјата. Една од клучните иницијативи е Младинската гаранција, програма на Европската унија која обезбедува можности за вработување, образование, практиканти или стажирање за лица под 30 години во рок од четири месеци по напуштањето на образованието или губењето на работата.
Сепак, експертите посочуваат дека ваквите иницијативи се придружени со пошироки реформи на образованието, економијата и пазарот на труд со цел да се воспостават долгорочни одржливи услови за престој на младите и да се спречи натамошен пад на населението.
Самата ЕУ беше главниот двигател за поттикнување на мобилноста меѓу младите. Најпознат е Еразмус+, основан во 1987 година како програма за размена на студенти во високото образование. Оттогаш, во него учествувале околу 16 милиони луѓе, според статистиката на програмата.
Програмата оттогаш се прошири и вклучи практиканти, младински работници или спортски тренери, меѓу другото. На програмата Еразмус + се доделени околу 26,2 милијарди евра за периодот 2021-2027 година. Преселувањето во ЕУ за граѓаните кои не се членки на ЕУ не секогаш помага да се подобри нивната ситуација.
Младите граѓани надвор од ЕУ (47,2 отсто) имале двојно поголема веројатност да бидат изложени на ризик од сиромаштија или социјална исклученост во 2023 година отколку младите кои живеат во земјата на нивното државјанство (21,8 отсто), покажаа податоците на Евростат. Дополнително, нивната стапка на невработеност беше 15,1 отсто во 27-те земји-членки на блокот, во споредба со 10,9 отсто кај младите граѓани на ЕУ.
