Станувањето, вклучително и трошоците за комунални услуги, претставува најголем трошок за жителите на Европската унија, а неговиот удел во вкупните расходи на домаќинствата значително пораснал во последните две децении. Денес, просечно европско домаќинство издвојува една петтина од својот расположлив приход за кирија, кредити, сметки и други поврзани трошоци.
Што сè спаѓа во трошоците за станување?
Според податоците на Евростат, трошоците за станување ги опфаќаат месечните расходи поврзани со користењето на станбениот простор, како што се сметките за вода, струја, гас и греење. Сопствениците на недвижности во оваа категорија ги вклучуваат и каматите на станбените кредити, додека станарите плаќаат месечна кирија. Исто така, овде се вклучени и трошоците за осигурување, данок на имот, задолжителни комунални такси, редовно одржување и поправки.
Грција предводи по трошоците за станување
Во 2023 година, жителите на ЕУ во просек трошеле 19,7% од својот расположлив приход за станување, но овој процент значително варира од земја до земја. Најмалку средства се издвојувале на Кипар (11,6%), додека во Грција дури 35,2% од приходите биле наменети за трошоци за станување, што ја прави оваа земја посебен случај.
Грчките економисти објаснуваат дека финансиската криза во периодот 2009-2014 година довела до драстично намалување на приходите на домаќинствата, додека истовремено зголемениот странски интерес за недвижности значително ги покачил цените. Дополнително, стагнацијата во градежниот сектор ја намалила понудата на нови станови, дополнително влошувајќи ја ситуацијата, пренесува Euronews.
Покрај Грција, меѓу земјите со највисоки трошоци за станување се Данска (25,9%), Германија (25,2%), Норвешка (25%) и Швајцарија (25,2%).
Кои големи економии на ЕУ имаат најголеми трошоци?
Од четирите најголеми економии во ЕУ, Германија има највисоки трошоци за станување – 25,2% од расположливиот приход. По неа следуваат Франција (17,9%), Шпанија (17,2%) и Италија (14,5%).
Интересно е што нордиските земји – Данска, Норвешка и Шведска – исто така имаат високи трошоци за станување, со проценти над 23,9%.
Од друга страна, земјите со најниски трошоци за станување се Кипар (11,6%), Малта (12%), Словенија (13,8%), Португалија (14%), Хрватска (14,4%) и Италија (14,5%).
Посиромашните домаќинства издвојуваат значително повеќе за станување
Не е изненадување што домаќинствата со пониски приходи издвојуваат поголем дел од своите средства за станување. Според Евростат, семејствата со приходи под 60% од националниот просек трошат дури 38,2% од своите примања за станбени потреби.
Во Грција овој процент достигнува дури 62,4%, што значи дека најзагрозените граѓани мора да издвојат речиси две третини од своите приходи само за да имаат покрив над главата. Високи трошоци за станување кај посиромашните слоеви на општеството се забележани и во Данска (57%), Норвешка (48,5%), Шведска (48,1%) и Германија (45,8%).
Раст на трошоците за станување низ цела Европа
Податоците покажуваат дека трошоците за станување во повеќето европски земји се зголемиле помеѓу 2020 и 2023 година. На ниво на ЕУ, просечниот раст изнесува 1,2 процентни поени, но во некои земји ова зголемување е многу поголемо.
Најголем пораст е забележан во Унгарија (+5,7 процентни поени), потоа Норвешка (+5), Естонија (+4), Луксембург (+3,8) и Германија (+3,7). Од друга страна, Бугарија е единствената земја каде што трошоците за станување значително се намалиле, за 2 процентни поени.
Како се мери пристапноста на станувањето?
Според извештајот на OECD, постојат различни фактори кои влијаат на трошоците за станување, вклучувајќи ги условите за добивање станбени кредити, висината на каматните стапки и односот помеѓу кредитот и вредноста на недвижноста.
Сепак, одредени експерти предупредуваат дека мерењето на трошоците за станување како процент од расположливиот приход не е секогаш најпрецизно. Како што истакнува Дара Турнбул, истражувач во организацијата Housing Europe, овој метод не ги зема предвид другите значајни фактори, како што се општите животни трошоци и стандардот на живеење во секоја земја.
Трошоците за станување во Европа продолжуваат да растат, а разликите помеѓу земјите се огромни. Во некои држави, како Грција и Германија, цената на покрив над главата значително ги оптоварува буџетите на граѓаните, додека во други, како Кипар и Малта, станувањето останува релативно пристапно. Прашањето за достапноста на станување станува клучен економски предизвик во многу европски земји, а експертите предвидуваат дека ова ќе биде еден од најважните економски проблеми во годините што следуваат.
