Мислењата за менување на часовникот се поделени подолго време. Некои се колнат во придобивките, други се против, но малкумина можат да останат рамнодушни на повеќе дневна светлина. Често се слушаа иницијативи за укинување на овој принцип, но поголемиот дел од светот сè уште ги прилагодува своите часовници двапати годишно.
Имено, летното сметање на времето во 2025 година започнува на 30 март во 02:00 часот, а потоа ги поместуваме часовниците за еден час нанапред, до 03:00 часот.
Според некои извори, целта на оваа постапка била да се искористи дневната светлина и да се заштеди потрошувачката на енергија. Во последните години многу земји сакаа да го укинат летното сметање на времето, а во 2016 година Европската унија дури покрена иницијатива, но безуспешно, па часовникот ќе се помести нанапред во оваа област до 2026 година.
Од каде идејата за менување на часовниците?
Како што објаснува Encyclopedia Britannica, „Практиката за прв пат беше предложена во хумористичен есеј од Бенџамин Френклин во 1784 година“. Тоа беше спроведено на национално ниво во Соединетите Држави на 31 март 1918 година, како мерка за време на војна (за време на Првата светска војна) за да се заштеди по еден час гориво секој ден за осветлување на светилки и јаглен за греење на домовите.
Тој беше укинат во 1919 година, а некои поединечни градови (како Њујорк Сити) продолжија да го менуваат своето време двапати годишно во она што списанието го нарече „часовен хаос“ до 1966 година, кога Законот за еднообразно време го направи DST конзистентен на национално ниво.
Летното сметање на времето беше применето во 57 земји и територии во 2024 година, додека 10 земји користеа DST во некои јурисдикции, а не во други (како што се САД), додека 176 земји и територии не користеа DST. Во САД, 48 држави учествуваат во летното сметање на времето.
Предности на летното сметање на времето
Предност 1: Подолгите дневни часови на летното сметање на времето ја подобруваат безбедноста.
Подолгите дневни часови го прават возењето побезбедно, го намалуваат бројот на сообраќајни незгоди и го намалуваат ризикот од удар на пешаци.
Економистите Џенифер Долик и Николас Сандерс открија дека грабежите се намалуваат за околу 7% севкупно и за 27% во вечерните часови по промената на пролетното време. Тие наведуваат: „Повеќето улични грабежи се случуваат во вечерните часови, околу вообичаените часови на работа од 5 до 20 часот, а поголемата амбиентална светлина за време на типичните часови на шпицот на грабежите им олеснува на жртвите и случајните минувачи да ги препознаат потенцијалните закани и подоцна да ги идентификуваат сторителите“.
Исто така, светлината ги прави побезбедни вечерните часови за џогерите, луѓето кои ги шетаат своите кучиња после работа, децата кои си играат надвор и други, бидејќи возачите полесно ги гледаат луѓето, а криминалната активност е намалена.
Предност 2: Летното сметање на времето е добро за економијата.
Подоцнежното зајдисонце значи дека повеќе луѓе одат на шопинг после работа, зголемувајќи ја продажбата на мало, а повеќе луѓе возат, зголемувајќи ја продажбата на гориво и закуски осум месеци од годината (месеците кога се применува летното сметање на времето).
„Малопродажбата продолжува да изгледа како најголем поборник за летното сметање на времето. Тие тврдат дека продолжената вечерна дневна светлина ги охрабрува луѓето да купуваат после работа и го зголемува сообраќајот. Овие придобивки можеби не се толку значајни како што беа некогаш. Со зголемувањето на онлајн купувањето, продолжените дневни часови можеби нема да доведат до истите нивоа на потрошувачка како во минатото, вели економскиот експерт Јадријан Воотен.
Индустријата за голф известува дека еден месец од таквите пресметки вреди меѓу 200 и 400 милиони долари. Во 2007 година, се проценува дека биле заштедени околу 59 милиони долари бидејќи имало помалку грабежи благодарение на подолгите сончеви часови.
Стопанските комори обично ја поддржуваат оваа пресметка поради позитивниот ефект врз економијата. Потрошувачката се зголемува, што дава поттик на економијата. Во споредба со Phoenix, кој не го почитува DST, потрошувачите во Лос Анџелес потрошиле 3,5% помалку во локалните продавници откако DST заврши наесен.
Придобивка 3: Летното сметање на времето промовира активен животен стил.
Кога денот е подолг, луѓето имаат тенденција да учествуваат во повеќе активности на отворено после работа.
Хендрик Волф, вонреден професор по економија на Универзитетот Сајмон Фрејзер, вели дека поради DST, „луѓето учествувале во повеќе активности на отворено и помалку гледале телевизија во затворен простор... Дополнителни 3% од луѓето учествувале во активности на отворено кои инаку би останале во затворени простории“.
Мајкл Даунинг, автор на книгата Spring Forward: The Annual Madness of Daylight Saving, изјавува: „Бејзболот беше голем рано усвоен, бидејќи немаше вештачки светла во парковите, за да може да ги носат децата и работниците на игри со продолжена дневна светлина, а потоа да започнат подоцна“.
Недостатоци на летното сметање на времето
Недостаток 1: Летното сметање на времето (DST) може да биде лошо за вашето здравје.
Промената на распоредот за спиење, дури и за еден час, е во спротивност со природниот деноноќен ритам на една личност и има негативни здравствени последици. Едно истражување покажа дека ризикот од срцев удар се зголемува за 10% во понеделник и вторник по пролетната временска промена.
Истражувачите забележале зголемување на бројот на кластер главоболки (ненадејни и исцрпувачки главоболки) по временските промени на есен.
Џејмс Вајт, вонреден професор на Медицинскиот центар на Универзитетот Раш, рече: „Се соочуваме со зголемување на несреќите на работното место и сообраќајните несреќи во понеделник или можеби дури и во текот на првата недела од пролетните временски промени“.
ДСТ го зголемува ризикот од сообраќајна несреќа да биде фатална за 5-6,5% и предизвикува повеќе од 30 смртни случаи годишно во сообраќајни незгоди.
Недостаток 2: Ја намалува продуктивноста.
Понеделникот по пролетното менување на времето се нарекува „поспан понеделник“ бидејќи е еден ден во годината кога луѓето најмногу не спијат. Неделата по пролетното менување на времето е одбележана со зголемување на „cyberloafing“ (губење време на интернет) затоа што луѓето се уморни.
Тил Ронеберг, германски хронобиолог кој ја проучува врската на телото со светлината и темнината, забележува дека човечкиот деноноќен часовник не се прилагодува на DST и „резултатот е дека мнозинството од населението има драстично намалена продуктивност, намален квалитет на живот, зголемена подложност на болести и едноставно е уморен“. [2]
Недостаток 3: Загуби
Здружението за воздушен транспорт процени дека DST ја чинеше авионската индустрија 147 милиони долари во 2007 година поради конфузија со временските распореди со земјите кои не ја почитуваат промената на времето.
Прегледот на метрополитенските области во САД покажа економски трошок од повеќе од 670 милиони долари поради повреди на работното место, сообраќајни несреќи, срцеви и мозочни удари и изгубена продуктивност.
Дали знаевте?
- На Бенџамин Френклин често му се припишува идејата за менување на часовниците, бидејќи тој во сатирично писмо им предложи на уредниците на The Journal of Paris дека Французите треба да станат порано за да користат „сончева светлина наместо свеќи“.
- Режимот каков што го знаеме го предложил ентомологот од Нов Зеланд, Џорџ Вернон Хадсон, кој сакал подолги часови да ги проучува инсектите.
- Првиот локалитет кој воведе летно сметање на времето беше Порт Артур (сега Залив Тандер, Онтарио) во Канада, во 1908 година. Првата земја што воведе „летно сметање на времето“ беше Германија на 30 април 1916 година, иако Германците ја укинаа промената на времето на крајот на Првата светска војна.
- Американските фармери се спротивставија бидејќи, без разлика што кажува часовникот, нивните крави не беа подготвени за молзење до подоцна во текот на денот за време на ДСТ.
- Едно одморалиште во Мадагаскар создаде свое летно сметање на времето, кое е еден час понапред од остатокот од земјата, така што лемурите „природно ќе дојдат во нашата оаза... на „чајна забава во пет часот“.
- Некои древни цивилизации користеле слични практики. На пример, римските водени часовници користеле различни скали за различни сезони.
Извор: faktor.mk
