Кога ги дизајнирале трговските центри, архитектите се инспирирале од индустријата која совршено ја усовршила вештината на одвојување на луѓето од нивните пари – казино индустријата.
Бил Фридман знае повеќе за казината од речиси било кој друг. Тој е поранешен коцкар, единствениот човек кој истовремено управувал со две казина на Лас Вегас Стрип, автор на две признати книги за казино индустријата и истражувач кој спровел емпириски студии во десетици казина во Невада. Разговарал и со некои од првите казино-оператори во државата.
Фридман ја потврдува честата тврденa за казината: обично нема часовници.
Зошто казината го тргнаа времето?
Кога Невада го легализирала коцкањето во 1931 година, казината имале часовници. Но, неколку години подоцна, сопствениците почнале да добиваат поплаки од своите најважни клиенти:
„Тргнете ги часовниците или повеќе не доаѓаме.“
Зошто?
„Коцкарите не сакаат време“, вели Фридман за The Hustle. „Тие се во свет на фантазија и бегство.“
Фридман вели дека тој и неговите колеги никогаш не откриле трик што ги тера луѓето да коцкаат повеќе (ниту бесплатен алкохол, тврди тој). Но, направиле сè за да ги тргнат сите дистракции кои ја нарушуваат фантазијата.
Во средината на 1970-тите, кога почнал да управува со казината Castaways и The Silver Slipper, уочил голем проблем – природната светлина.
Едната страна на Castaways била застаклена. Секое утро, кога сонцето изгревало над Стрипот, масите и слот-машините се празнеле. Околу 85–90% од посетителите заминувале.
„Сфаќаа дека е ден и дека имаат живот на кој треба да се вратат,“ објаснува тој.
Решението? Нарачал темна заштитна фолија за стаклото. Обезбедувањето ја поставувало пред изгрејсонце – и егзодусот престанал.
Како казината создаваат „времеска дупка“
Под водство на Фридман, Castaways и The Silver Slipper станале најпрофитабилните казина во Вегас во 1970-тите и 1980-тите.
Тој обучувал персонал по следните принципи:
• Нема прекинување на играч кој е „во зона“. Дури и ако добие бесплатен оброк, само му се кажува – без да се прекине играта.
• Ниски плафони, тесни лавиринти и агли со слот-машини – го успоруваат движењето и создаваат чувство на живост и интимност.
• Без природна светлина и часовници – без знаци за времето и реалноста.
• Тивка, ненаметлива музика – затоа што песните можат да даваат чувство на проток на време.
• Декор што не одвлекува внимание – машините се главни ѕвезди.
Сѐ е создадено за играчот да влезе во „flow“ состојба – целосен фокус каде што времето исчезнува.
Трговските центри – ист трик, друга цел
Целта не е да коцкаш, туку да купуваш повеќе.
„Целта е да го продолжат времето на купување. Колку подолго останеш, толку повеќе ќе видиш – и повеќе ќе купиш,“ вели професорот Василис Далакас.
Истражувања од Универзитетот во Бaнгор (Велика Британија) покажуваат:
• по 20 минути – мозокот почнува да се заморува од финансиски одлуки;
• по 23 минути – емоциите ја водат куповината;
• по 40 минути – мозокот е исцрпен и купувањето станува импулсивно.
Затоа продавниците користат:
• Нема часовници и прозорци – нема чувство за време.
• Лавиринтски распоред – IKEA е најпознат пример.
• Бавна музика – те успорува и тера да разгледуваш повеќе.
Телефоните – единственото враќање во реалноста
Една вибрација, порака или нотификација – и фантазијата пука. Телефонот потсетува дека постои надворешен свет.
Но, експертите предупредуваат – VR (виртуелна реалност) може да создаде уште подлабока изолација од времето.
Без пријатели што те викаат да тргнеш.
Без часовници.
Без реалност.
„Тоа е совршено фокусирање на вниманието – подобро од сè досега,“ вели професорот Лавоа.
Иако звучи дистописки, губењето на чувството за време е човечко. Како што старееме, деновите ни личат еден на друг – и времето лета побрзо.
Казината и трговските центри се временски вртлози, но понекогаш – таков е и самиот живот.